Komentarze bieżące |
Komentarz do III edycji Indeksu wiarygodności ekonomicznej Polski.
Wartość informacyjna WEP dla rynków finansowych oraz przedsiębiorstw: Indeks wiarygodności ekonomicznej Polski (WEP) ma istotną wartość informacyjną dla uczestników rynków finansowych, którzy dokonują ciągłej aktualizacji wyceny aktywów danego kraju, zarówno walut, rentowności obligacji oraz kursów akcji. Ostatnie lata pokazały jak duży wpływ ma ekonomia instytucjonalna na polską gospodarkę. Naszym zdaniem, załamanie skłonności do inwestowania firm miało związek z pogorszeniem otoczenie instytucjonalnego w Polsce, które właśnie opisuje indeks WEP. Ten sam element wpłynął również na zatrzymania dopływu kapitału zewnętrznego do Polski, w formie inwestycji lokowanych na polskim rynku długu rządowego, ale także polskiej giełdzie papierów wartościowych. Pomimo, iż tempo wzrostu PKB w ostatnich latach było wciąż imponujące to jednak miało ono nietrwałe podstawy, z nadmiernym udziałem konsumpcji i niedostatecznym inwestycji firm. Naszym zdaniem, podkopane zostały podstawy trwałości rozwoju, tak bardzo zależne od ciągłego inwestowania, podnoszenia innowacyjności firm oraz wzrostu produktywności. Widzimy duże podobieństwa negatywnych reakcji przedsiębiorstw i rynków finansowych na pogorszenie instytucji gospodarki rynkowej i demokratyczne w Polsce w ostatnich latach. Stąd lektura tego raportu dostarcza cennej wiedzy dla przedsiębiorstw krajowych i zagranicznych a także analityków i inwestorów w aktywa krajów Europy Środkowo- Wschodniej (EŚW).
Zbieżność WEP z dorobkiem ekonomii instytucjonalnej: Prace włożone w konstrukcję i aktualizację WEP pośrednio zyskały uznanie w niedawno przyznanej nagrodzie Nobla z ekonomii dla profesorów D. Acemoglu, S. Johnsona i J. Robinsona za dorobek naukowy w ekonomii instytucjonalnej. Według noblistów instytucje społeczne mają znaczenie dla dobrobytu krajów, a społeczeństwa o słabych rządach prawa nie wspierają długookresowego dobrobytu. Nasze niedawne badanie, bazujące na pogłębionych wywiadach z liderami biznesu, także wskazują że największą barierą dla prywatnych inwestycji firm w ostatnich latach była niepewność prawna, podatkowa, regulacyjna. To podkopało zaufanie firm do Państwa oraz wzajemne przedsiębiorstw do siebie, utrudniając planowanie i podejmowanie inwestycji.
Zbieżność WEP z ratingiem kredytowym krajów EŚW: Rynki postrzegają EŚW jako grupę z podobną historią, z szeregiem cech wspólnych. Ale jednocześnie inwestorzy dostrzegają istotne różnice między krajami regionu, co ma wpływ na wycenę ryzyka kraju, notowania aktywów czy preferowany wybór inwestycji zagranicznych, szczególnie wybór lokalizacji – pożądanych przez kraje – inwestycji bezpośrednich. Zgodnie z wynikami tegorocznego zbiorczego indeksu WEP, Polska wyprzedziła jedynie Węgry, Rumunia zajęła miejsce w środku stawki. W 2023 roku liderem zostały Czechy, które wyprzedziły Słowację, gdzie w ostatnich wyborach do władzy doszła ponownie partia premiera R. Fico. Ratingi wiodących agencji, podobnie jak wyniki WEP, plasują Polskę obecnie powyżej Węgier, lecz poniżej Czech.
Poprawa WEP w tej edycji, ale wyraźny trend spadkowy w ostatnich latach: W ostatnim roku, ogólny indeks WEP poprawił się we wszystkich krajach, z wyjątkiem Węgier, gdzie osiągnął rekordowo niską wartość w całym okresie objętym badaniem (2015–2023). Na przestrzeni ostatnich 5 lat trend spadkowy jest jednak wyraźny i niepokojący. Oznacza to, że region – wskazywany w badaniach Banku Światowego jako prymus transformacji gospodarczej, który w imponujący sposób uniknął tzw. pułapki średniego dochodu w ostatnich dekadach – traci wiarygodność ekonomiczną. Niestety historia innych krajów pokazuje, że deprecjacja instytucji demokratycznych podkopuje także podstawy gospodarki wolnorynkowej i staje się powodem zatrzymania szybkiego procesu konwergencji gospodarczej.
Pogorszenie WEP w ostatnich latach w wyjątkowo trudnym otoczeniu zewnętrznym: Pogorszenie wiarygodności nastąpiło w momencie wyjątkowo niesprzyjających warunków zewnętrznych dla EŚW. Ich przezwyciężenie wymaga najwyższych kompetencji liderów politycznych, wizji przyszłości i odwagi w działaniu, także w podejmowaniu decyzji niepopularnych społecznie. Rosyjska pełnoskalowa wojna w Ukrainie, rozpoczęta w lutym 2022 roku stanowi fundamentalne zagrożenie dla bezpieczeństwa Polski i innych krajów regionu EŚW. Podejście poszczególnych krajów do wojny w Ukrainie i do pomocy dla jej mieszańców definiuje przynależność krajów EŚW do demokratycznego Zachodu i różnicuje tę grupę (Polska, Czechy i Rumunia opowiadają się za dużym wsparciem wojskowym i finansowym dla Ukrainy, ale Węgry i ostatnio Słowacja mają odmienne podejście). Wielkim wyzwaniem dla krajów regionu jest także wojna na Bliskim Wschodzie i niepewność związana z wyborami prezydenckimi w USA. Dodatkowo, możliwości rozwojowe EŚW ogranicza spadająca konkurencyjność Europy na tle USA czy Chin, co pokazuje niedawny raport M. Draghiego. W takich warunkach, ryzyko słabego państwa jest ryzykiem egzystencjalnym, a nie tylko zagrożeniem dla spowolnienia rozwoju czy opóźnienia poprawy warunków życia mieszkańców.
Pogorszenie WEP a błędne koło interwencjonizmu i nieefektywności gospodarki: Wprawdzie na wyniki krajów objętych badaniem istotnie wpłynęły tzw. czarne łabędzie – niemożliwe do przewidzenia, duże, negatywne szoki gospodarcze, takie jak pandemia Covid-19 czy rosyjska inwazja na Ukrainę – to częściowo widoczna jest materializacja scenariusza błędnego koła interwencjonizmu i nieefektywności gospodarki. Taki scenariusz był prawdopodobnie kiedyś motywacją dla stworzenia WEP. Pokazuje to, jak szybko wyczerpuje się model wzrostu polegający na interwencjonizmie państwowym, którego głównym gospodarczym celem stała się maksymalizacja bieżącej konsumpcji. Pobudzanie konsumpcji w celu zdobycia poparcia społecznego, które miało ugruntować władzę populistów i sił anty-demokratycznych, odbywało się wysokim kosztem fiskalnym oraz podważyło trwałość wzrostu gospodarczego.
Wiarygodność jako warunek konieczny, ale niewystarczający dla konkurencyjności gospodarki: Wiarygodność państwa jest – w naszej ocenie – warunkiem sine qua non dla utrzymania konkurencyjności gospodarki, ale nie jest to warunek wystarczający, szczególnie w kontekście wspomnianych wyżej epokowych wyzwań związanych z rosyjskim imperializmem czy napięciami geopolitycznymi. Na konkurencyjność kraju składają się cechy strukturalne, takie jak m.in. potencjał innowacyjny gospodarek, poziom edukacji i dostępność pracowników, otwartość na cyfryzację, automatyzację, robotyzację oraz rozwiązania AI czy głębokość rynku finansowego. Głęboki i zróżnicowany rynek finansowy w większym stopniu finansuje inwestycje prywatne i wspiera ryzykowne, ale niekiedy przełomowe przedsięwzięcia, a w mniejszym – zaspokaja potrzeby pożyczkowe sektora publicznego.
Potrzebne przedefiniowanie modelu wzrostu krajów EŚW, w tym Polski: Nasz ostatni raport regionalny dowodzi, że pokonanie pułapki średniego dochodu nie wystarczy dla utrzymania konkurencyjności gospodarek EŚW i możliwego szybkiego osiągnięcia 100% średniego poziomu dochodu w UE na głowę mieszkańca w ujęciu PPS (w Polsce obecnie 80%). Będzie to wymagało przedefiniowania dotychczasowego modelu wzrostu na oparty o inwestycje i innowacje. Konieczna jest adekwatna odpowiedź na wyzwania strukturalne, takie jak pogarszająca się demografia, zbyt powolne w stosunku do potrzeb tempo transformacji energetycznej czy – bardziej widoczne podczas ostatniej powodzi – zmiany klimatyczne.
Badanie WEP pokazuje, że Polska była blisko ryzyka błędnego koła interwencjonizmu i nieefektywności gospodarki: Na tle innych krajów EŚW i na podstawie danych za 2023 rok, Polska wypada w zróżnicowany sposób:
- Źle w obszarze Wiarygodność finansów publicznych,
- Słabo w obszarach: Praworządność, Swoboda działalności gospodarczej; Stabilność pieniądza i systemu finansowego; Klimat i środowisko; Respektowanie zobowiązań międzynarodowych,
- Dobrze w obszarze Bezpieczeństwo i ochrona pracy,
- Bardzo dobrze w obszarze Jakość usług publicznych.
Wspomniana wyżej, kluczowa dla inwestorów, policy-mix w Polsce nie jest optymalna – ekspansywnej polityce fiskalnej towarzyszy restrykcyjna polityka pieniężna NBP. Taki układ polityki makroekonomicznej ma duże efekty uboczne, m.in. negatywnie wpływa na niską stopę inwestycji przedsiębiorstw i to po wielu latach narastania zaległości w tym zakresie na tle regionu.
Wybory 15 października 2023 w Polsce były przełomowe, także dla rynków finansowych: Przełom polityczny w Polsce po wyborach 15 października 2023 roku rozbudził nadzieje na poprawę warunków prowadzenia biznesu w Polsce, bardziej inkluzywne instytucje, wzrost zaufania obywateli do państwa. Te nadzieje znalazły odzwierciedlenie w wycenach polskich aktywów. Porównując notowania dzienne średnio w okresie styczeń-wrzesień 2024 roku z analogicznym okresem 2023 roku, indeks WIG zyskał 29% rok do roku, złoty umocnił się o 6% w stosunku do euro, a rentowności polskich 10-letnich obligacji skarbowych spadły o 43pb. Te liczby świadczą o wzroście zaufania inwestorów dla Polski, którego nie można zmarnować.
Pole do poprawy WEP w Polsce w przyszłości: Sądzimy, że indeks WEP może być drogowskazem dla rządzących. Liczymy na wzrost polskiego WEP w najbliższych latach, bo to będzie oznaczać lepszą reakcję władz na wielkie wyzwania związane z bezpieczeństwem, demografią, energią i klimatem, wdrożeniem AI czy poprawą innowacyjności. Kredyt zaufania inwestorów czy obywateli nie jest dany raz na zawsze. Niepodjęcie reform groziłoby erozją zaufania, wzrostem kosztów i utratą szans rozwojowych.
Poniżej link do raportu: